Toen ik vijftien was, verstond ik niemand – maar leerde ik het meest

Ik maak me zo onzichtbaar mogelijk. Dat helpt niet. Ze ziet me toch en stelt een vraag. Geen idee wat ze zegt: ik begrijp haar niet. Mijn wanhopige blik is voldoende en ze laat me gelukkig met rust. Die zal echter niet lang duren, want over een uur weet ik dat ik hetzelfde ga meemaken.

Een nieuw land, nul voorbereiding
Voorjaar 1973. Midden in het schooljaar verhuist ons gezin naar een land waar ik de taal niet van spreek. Onze ouders blijken in het geheim bezig te zijn geweest met taallessen, maar de drie kinderen (leeftijd: één keer basisschool, mijn middelste zus en ik middelbare school) moeten zich maar zien te redden. Bij de klassenavond voor mijn Nederlandse afscheid wordt me dat lekker ingepeperd. Als ik een popnummer moet playbacken, kiezen ze natuurlijk de grote hit van begin zeventiger jaren: Non, non, rien n'a changé van Les Poppys. Inderdaad: we vertrekken naar Frankrijk.

Taalbarrière met puberpaniek
Mijn vader is gevraagd om in Parijs te werken, het gezin gaat mee. Wij kinderen komen terecht op een internationale school in de regio. Tot onze schrik Franstalig. Daar zit ik dan in die nieuwe klas, als net vijftienjarige tiener. Onzeker over mijn lange lengte, zeker vergeleken met die kleine Françaises om me heen, en dan ook nog een lelijke bril. Ik spreek maar een paar woorden Frans en voel me hopeloos.

Iedereen op z’n eiland – welkom in Frankrijk
Niet alleen de taal is anders. De cultuur en omgangsvormen zijn onvergelijkbaar met de Nederlandse, binnen en buiten de school. Onze buren hebben een dochtertje in de leeftijd van mijn jongste zus – die vindt een makkelijke aansluiting en zal het mooiste Frans van ons allemaal leren spreken. Verder contact met de buren is er niet. Mijn vader heeft het kleine geluk dat hij in de financiële sector werkt en het vooral over cijfers kan hebben. Al vallen de Franse getallen in het begin niet mee.

Spreken is zilver, zwijgen makkelijker
De andere gezinsleden? Mijn moeder wordt niet aangekeken als ze bij de kleine bakkerswinkel in haar beste Frans vertelt brood te willen kopen. Wij als kinderen moeten erg wennen aan de nieuwe school. Mijn jongste zusje (9) moet een stukje van het boek Le petit prince uit haar hoofd leren opzeggen. Urenlang zijn onze moeder en zij hiermee bezig. Sommige zinnen kan ik nog steeds dromen: “S'il te plaît, apprivoise-moi”, dit le renard.

Worstelen met schoolvakken
Ik moet voor het vak Frans een gedicht schrijven en breng er weinig van terecht. Wiskunde en scheikunde blijken heel wat anders dan ik in Nederland gewend ben. Engels is deels een verademing – daar ben ik al snel de beste van de klas. In uitspraak dan. Latijn geeft extra moeilijkheden. Niet alleen moet ik vertalen naar het Frans, maar daarna opnieuw naar het Nederlands, want ik ken de meeste Franse woorden niet. We sukkelen het eerste halve schooljaar door.

Opnieuw beginnen, opnieuw verdwalen
De zomervakantie laat het gezin kennismaken met de andere kant van Frankrijk. La douce France maakt haar naam waar en tijdens onze rondrit langs de kastelen aan de Loire, kijken we onze ogen uit. Opgemonterd beginnen we aan het nieuwe schooljaar. Voor mij wordt dat een ramp. De school rekent erop dat ik ondertussen voldoende ingeburgerd ben en verhoogt de eisen. Hoe ik ook mijn best doe, het lukt me nauwelijks om voldoendes te halen. Aan het eind van het jaar is het oordeel onvermijdelijk: ik blijf zitten.

Ik weet wat ik níet zal missen
Wat niemand weet, is dat ons gezin met hele andere dingen bezig is. Mijn vader is gevraagd om in Japan te gaan werken. Die overstap is binnen het bedrijf nog geheim en we mogen er niets over zeggen. Wat ons in het nieuwe land te wachten staat, daar hebben we geen idee van. Mijn gedachte is: alles is beter dan hier in Frankrijk! En dat blijkt het gelukkig ook te zijn. Daar vertel ik op een ander moment meer over.

Van buitenstaander naar binnenkracht
Nu, tientallen jaren later, realiseer ik me wat die Franse ervaringen met me hebben gedaan. Ik weet wat het is om je totaal niet begrepen te voelen, om als een buitenstaander te worden behandeld. Hoe je je best moet doen, telkens weer, om overeind te blijven. Ik versterkte mijn veerkracht en ben daar nog steeds blij mee.

Zweverig en toch waar: thuis is een staat van zijn
Die buitenlandse jaren zorgden er ook voor dat ik me al snel ergens thuis voel. Pas de laatste tijd besef ik dat de basis hiervoor is om je thuis te voelen in jezelf! Denk aan zelfvertrouwen in je eigen kunnen. Of aan de flexibiliteit om je aan te passen aan je omgeving en toch jezelf te blijven. Openstaan voor andere mensen, bereid zijn om te luisteren en je eigen mening te veranderen. Ik word er beter in met het ouder worden – wat een prachtige oogst laat het leven mij beleven!

Loop langzamer, maar weet waarheen
De maatschappij om ons heen is lang niet altijd even aardig tegen ervaren werkers. Vooral de nadelen van leeftijd worden uitgebreid in beeld gebracht, met daarbij zelfs de boodschap dat je vooral jong moet blijven. Laat je er echter niet in meeslepen! Vertrouw op wat het leven je heeft laten ervaren en pluk er de rijpe vruchten van. Haal inspiratie en bemoediging uit de Afrikaanse wijsheid dat de jeugd sneller kan lopen, maar dat de ouderen de weg kennen. Precies, zo zit dat!

Soms komen de mooiste vruchten van het leven pas jaren later tot bloei. Welke lessen pluk jij vandaag?

PS
Wil je meer ontdekken over mijn buitenlandse ervaringen?
In het blog Je baas is per definitie een hufter vertel ik over het verschil tussen de Nederlandse en Franse werkvloer (en waarom we daarmee blij mogen zijn).
Het blog Zijn jullie nou helemaal gek geworden? beschrijft wat me overkomt bij terugkeer in Nederland.

► Fotocredit
Bovenrand: NoName_13 via Pixabay
In blog: Aritha via Pixabay